📌 Identidad e impacto
Nombre completo: Rabi Moshe ben Maimon, conocido como Rambam.
Vida: 1138 (Córdoba, España) – 1204 (Fustat, Egipto).
Contexto histórico: Vivió durante el período de grandes tensiones entre Islam y cristianismo. Fue testigo del colapso del judaísmo andalusí, de las cruzadas y del exilio forzado por parte de los almohades.
Rabino y halajista: Máxima autoridad de su generación, escribió responsas, y compuso el primer código sistemático de ley judía.
Filósofo: Buscó reconciliar fe y razón. Influido por Aristóteles, pero mantuvo fidelidad a la tradición judía.
Médico real: Fue médico de la corte de Saladino, y escribió tratados médicos reconocidos también en la medicina islámica.
Filosófica: Influyó en pensadores como Santo Tomás de Aquino, Spinoza, y filósofos modernos.
Espiritual: Su visión de Dios, la perfección del carácter y la búsqueda de sentido impactaron también fuera del ámbito legal.
✅ Obras completas que se preservaron
Mishné Torá – Completamente preservada, en hebreo claro y sistemático. Tiene manuscritos antiguos y se ha transmitido con relativa fidelidad.
Comentario a la Mishná – Completamente conservado. Fue escrito en árabe judeo (árabe con caracteres hebreos). Incluye su famoso Hakdamá (introducción), los 13 principios de fe, y su clasificación de los sabios del Talmud.
Guía de los Perplejos (More Nevujim) – Preservada, aunque con variantes. Es una obra filosófica escrita también en árabe judeo, traducida al hebreo por Ibn Tibbon. Las diferencias entre traducciones generan distintas interpretaciones.
🧪 Tratados médicos y cartas – sí, pero no todos
Maimónides escribió muchos tratados médicos. Se han conservado varios.
Fragmentos encontrados en la Genizá del Cairo:
La Genizá reveló borradores, cartas personales y fragmentos que no se conocían. Muchos de estos están en proceso de clasificación.
Hay quienes sostienen que hay materiales de Maimónides aún no del todo publicados o traducidos.
🧩 Un ejemplo fascinante
En una carta personal, Maimónides escribió:
“Estoy tan agotado que, cuando llego a casa por la noche, no puedo ni acostarme de inmediato. Mi día empieza al amanecer y termina después de la puesta del sol. Apenas tengo tiempo para respirar.”
Esto humaniza profundamente al genio que a veces idealizamos.
Es una obra enciclopédica de halajá (ley judía), escrita en hebreo claro y estructurado.
Su objetivo: resumir todo el Talmud y tradición oral en una obra lógica, accesible, sistemática.
Rambam buscó que cualquier persona pudiera estudiar y saber qué debe hacer sin depender del mar de debates talmúdicos.
“Mishné Torá – Yad haJazaká”.
“Mishné” significa “segunda” o “repetición” (como en Devarim).
“Yad” (mano fuerte) es acrónimo de los 14 libros (י״ד).
Los 14 libros están agrupados por temas. Algunos ejemplos clave:
Sefer haMada Filosofía, fe, ética, estudio de Torá (incluye Hiljot Teshuvá).
Sefer Ahavá Rezos, Shemá, Tefilín, Birkot haNehenin.
Sefer Zmanim Shabat, Iom Tov, Ayunos.
Sefer Nashim Matrimonio, divorcio, relaciones familiares.
Sefer Kedushá Alimentos prohibidos, relaciones prohibidas.
Sefer Shoftim Ley judicial, reyes, guerras, profecía.
Mishné Torá: Síntesis final y ordenada
Talmud: Debate, exploración y opiniones múltiples
MT: Hebreo claro, sin arameo
T: Arameo técnico y a veces críptico
MT: Sin fuentes ni citas
T: Basado en análisis de fuentes
MT: Pensado para acción directa
T: Pensado para formación rabínica profunda
Algunos sabios se opusieron a su falta de fuentes (temían que se deje de estudiar el Talmud).
Rambam tuvo que escribir una carta famosa defendiendo su método (Igueret haRambam).
Sin embargo, siglos después, incluso los críticos lo adoptaron como obra de referencia obligatoria.
¿Qué te parece más valioso: un texto que te dice qué hacer o uno que te muestra cómo se llegó a esa conclusión?
(א) כָּל מִצְוֹת שֶׁבַּתּוֹרָה בֵּין עֲשֵׂה בֵּין לֹא תַּעֲשֶׂה אִם עָבַר אָדָם עַל אַחַת מֵהֶן בֵּין בְּזָדוֹן בֵּין בִּשְׁגָגָה כְּשֶׁיַּעֲשֶׂה תְּשׁוּבָה וְיָשׁוּב מֵחֶטְאוֹ חַיָּב לְהִתְוַדּוֹת לִפְנֵי הָאֵל בָּרוּךְ הוּא שֶׁנֶּאֱמַר (במדבר ה ו) "אִישׁ אוֹ אִשָּׁה כִּי יַעֲשׂוּ" וְגוֹ' (במדבר ה ז) "וְהִתְוַדּוּ אֶת חַטָּאתָם אֲשֶׁר עָשׂוּ" זֶה וִדּוּי דְּבָרִים. וִדּוּי זֶה מִצְוַת עֲשֵׂה. כֵּיצַד מִתְוַדִּין. אוֹמֵר אָנָּא הַשֵּׁם חָטָאתִי עָוִיתִי פָּשַׁעְתִּי לְפָנֶיךָ וְעָשִׂיתִי כָּךְ וְכָךְ וַהֲרֵי נִחַמְתִּי וּבֹשְׁתִּי בְּמַעֲשַׂי וּלְעוֹלָם אֵינִי חוֹזֵר לְדָבָר זֶה. וְזֶהוּ עִקָּרוֹ שֶׁל וִדּוּי. וְכָל הַמַּרְבֶּה לְהִתְוַדּוֹת וּמַאֲרִיךְ בְּעִנְיָן זֶה הֲרֵי זֶה מְשֻׁבָּח. וְכֵן בַּעֲלֵי חַטָּאוֹת וַאֲשָׁמוֹת בְּעֵת שֶׁמְּבִיאִין קָרְבְּנוֹתֵיהֶן עַל שִׁגְגָתָן אוֹ עַל זְדוֹנָן אֵין מִתְכַּפֵּר לָהֶן בְּקָרְבָּנָם עַד שֶׁיַּעֲשׂוּ תְּשׁוּבָה וְיִתְוַדּוּ וִדּוּי דְּבָרִים שֶׁנֶּאֱמַר (ויקרא ה ה) "וְהִתְוַדָּה אֲשֶׁר חָטָא עָלֶיהָ". וְכֵן כָּל מְחֻיְּבֵי מִיתוֹת בֵּית דִּין וּמְחֻיְּבֵי מַלְקוֹת אֵין מִתְכַּפֵּר לָהֶן בְּמִיתָתָן אוֹ בִּלְקִיָּתָן עַד שֶׁיַּעֲשׂוּ תְּשׁוּבָה וְיִתְוַדּוּ. וְכֵן הַחוֹבֵל בַּחֲבֵרוֹ וְהַמַּזִּיק מָמוֹנוֹ אַף עַל פִּי שֶׁשִּׁלֵּם לוֹ מַה שֶּׁהוּא חַיָּב לוֹ אֵינוֹ מִתְכַּפֵּר עַד שֶׁיִּתְוַדֶּה וְיָשׁוּב מִלַּעֲשׂוֹת כָּזֶה לְעוֹלָם שֶׁנֶּאֱמַר (במדבר ה ו) "מִכָּל חַטֹּאת הָאָדָם":
Si una persona transgrede cualquiera de las mitzvot de la Torá, ya sea un mandato positivo o negativo, ya sea de forma voluntaria o inadvertida, cuando se arrepienta y se vuelva de su pecado, debe confesarlo ante Dios, bendito sea, como [Números 5:6-7] dice: "Si un hombre o una mujer cometen cualquiera de los pecados del hombre... deben confesar el pecado que cometieron". Esto se refiere a una confesión verbal. Esta confesión es un mandato positivo. ¿Cómo se confiesa? Diciendo: “Te suplico, Dios, pequé, transgredí, cometí iniquidad delante de Ti haciendo tal y tal…. He aquí, me arrepiento y me avergüenzo de mis obras. Prometo no volver a repetir este acto nunca más. ." Estos son los elementos esenciales de la oración confesional. Quien confiesa profusamente y elabora estos asuntos es digno de alabanza. Los que traen ofrendas por el pecado u ofrendas por la culpa también deben [confesar sus pecados] cuando traen sus sacrificios por sus transgresiones inadvertidas o deliberadas. Sus sacrificios no expiarán sus pecados hasta que se arrepientan y hagan una confesión verbal como dice [Levítico 5: 5]: "Confesará el pecado que ha cometido sobre él". Del mismo modo, los que van a ser ejecutados o azotados por el tribunal no obtienen expiación por su muerte o azotes a menos que se arrepientan y confiesen. De manera similar, alguien que hiere a un colega o daña su propiedad, no obtiene expiación, aunque le pague lo que debe hasta que confiese y se comprometa a no volver a hacer tal cosa como implica la frase [Números, loc. cit..], "cualquiera de los pecados del hombre".
🎯 Objetivo:
Explorar el poder espiritual, psicológico y transformador de la confesión y el arrepentimiento desde Maimónides, conectando con autores contemporáneos.
🧠 1. "Entre precepto positivo y negativo, entre error y voluntad"
“Kol mitzvot shebaTorá... bein be’zadon bein bishgagá…”
2) ¿Qué creencias te impiden hacer teshuvá de errores “inocentes”?
“Chayav lehitvadot… zeh vidui devarim”
👉 "Hice esto... me arrepiento... me avergüenza... quiero no repetirlo."
(No compartirlo en voz alta, pero invitar a quemarlo al final si se desea).
“Nijamti u’voshti bema’asai…”
“U’le’olam eini chozer ledavar zeh”
(No en términos de “ya lo logré”, sino “ya lo decidí”).
Frase de impacto de Rabbi Sacks para proyectar:
(ב) שָׂעִיר הַמִּשְׁתַּלֵּחַ לְפִי שֶׁהוּא כַּפָּרָה עַל כָּל יִשְׂרָאֵל כֹּהֵן גָּדוֹל מִתְוַדֶּה עָלָיו עַל לְשׁוֹן כָּל יִשְׂרָאֵל שֶׁנֶּאֱמַר (ויקרא טז כא) "וְהִתְוַדָּה עָלָיו אֶת כָּל עֲוֹנֹת בְּנֵי יִשְׂרָאֵל". שָׂעִיר הַמִּשְׁתַּלֵּחַ מְכַפֵּר עַל כָּל עֲבֵרוֹת שֶׁבַּתּוֹרָה, הַקַּלּוֹת וְהַחֲמוּרוֹת, בֵּין שֶׁעָבַר בְּזָדוֹן בֵּין שֶׁעָבַר בִּשְׁגָגָה, בֵּין שֶׁהוֹדַע לוֹ בֵּין שֶׁלֹּא הוֹדַע לוֹ, הַכּל מִתְכַּפֵּר בְּשָׂעִיר הַמִּשְׁתַּלֵּחַ. וְהוּא שֶׁעָשָׂה תְּשׁוּבָה. אֲבָל אִם לֹא עָשָׂה תְּשׁוּבָה אֵין הַשָּׂעִיר מְכַפֵּר לוֹ אֶלָּא עַל הַקַּלּוֹת. וּמַה הֵן הַקַּלּוֹת וּמַה הֵן הַחֲמוּרוֹת. הַחֲמוּרוֹת הֵן שֶׁחַיָּבִין עֲלֵיהֶם מִיתַת בֵּית דִּין אוֹ כָּרֵת. וּשְׁבוּעַת שָׁוְא וָשֶׁקֶר אַף עַל פִּי שֶׁאֵין בָּהֶן כָּרֵת הֲרֵי הֵן מִן הַחֲמוּרוֹת. וּשְׁאָר מִצְוֹת לֹא תַּעֲשֶׂה וּמִצְוֹת עֲשֵׂה שֶׁאֵין בָּהֶן כָּרֵת הֵם הַקַּלּוֹת:
Debido a que el macho cabrío enviado [a Azazel] hace expiación por todo Israel, el Sumo Sacerdote confiesa sobre él como portavoz de todo Israel como dice [Levítico 16:21]: "Confesará sobre él todos los pecados de los hijos de Israel". ." El macho cabrío enviado a Azazel expía todas las transgresiones de la Torá, los pecados graves y los más ligeros; los realizados intencionalmente y los cometidos inadvertidamente; las transgresiones que el transgresor hizo conscientemente y aquellas que hizo inconscientemente. Todos son expiados por el macho cabrío enviado [a Azazel]. Esto se aplica sólo si uno se arrepiente. Si uno no se arrepiente, el macho cabrío solo expía los pecados leves. ¿Cuáles son los pecados leves y cuáles son los severos? Los pecados graves o severos son aquellos por los cuales uno está sujeto a ejecución por la corte o karet. Los juramentos falsos e innecesarios también se consideran pecados graves, aunque no sean castigados por karet. La violación de las demás prohibiciones y el incumplimiento de los mandamientos positivos que no son punibles con karet se consideran pecados leves.
Profundizar la idea de que el perdón no es automático, incluso en Iom Kipur.
🔁 1. ¿Puede otro expiar por mí?
"El Sumo Sacerdote confiesa sobre el macho cabrío como portavoz de todo Israel…"
“Transgresiones graves y ligeras, intencionales e involuntarias…”
“Todo esto... solo si uno hace teshuvá. Si no lo hace, solo se expían los pecados leves.”
“…y también los juramentos falsos, aunque no se castiguen con karet.”
“El macho cabrío no expía sin teshuvá.”
“El macho cabrío puede llevarse tus pecados… pero vos tenés que soltar el paquete.”
