Pesach--Haggadah przykazanie opowiadania historii

[26] A gdy wtedy powiedzą wam dzieci wasze: cóż to za obrzęd u was? [27] To odpowiecie: ofiara to paschalna Wiekuistemu, który przeszedł mimo domów synów Israelskich w Micraim, gdy raził Micrejczyków, a domy nasze uchronił." I ukłonił się lud i ukorzył się. [28] I poszli i uczynili to synowie Israela; jako przykazał Wiekuisty Mojżeszowi i Ahronowi, tak uczynili

[1] I oświadczył Wiekuisty Mojżeszowi i rzekł: [2] «Poświęć mi wszystko pierworodne, rozwierające wszelkie łono u synów Israela, tak z ludzi, jako i z bydła: Mojém ono!» [3] I rzekł Mojżesz do ludu: "Pamiętajcie na dzień ten, któregoście wyszli z Micraim, z domu niewoli; bo przemożną ręką wywiódł was Wiekuisty ztąd, - a nie ma być spożytém kiszone! [4] Dziś wychodzicie, w miesiącu kłosów. [5] I będzie: gdy zaprowadzi cię Wiekuisty do ziemi Kanaanejczyka, i Chittejczyka, i Emorejczyka, i Chywity i Jebusyty, o której zaprzysiągł ojcom twoim, że ci ją da, do ziemi, opływającej mlekiem i miodem, - odprawiać ci wtedy ten obrządek, w miesiącu tym. [6] Przez siedm dni będziesz jadał przaśniki, a dnia siódmego - uroczystość Wiekuistemu. [7] Przaśniki mają być pożywane przez siedm dni, i nie ukaże się u ciebie nic kiszonego, ani ukaże się u ciebie zakis w całym obrębie twoim. [8] I opowiesz synowi twojemu dnia onego, mówiąc: to dla tego, co uczynił mi Wiekuisty, gdym wychodził z Micraim. [9] I niechaj ci to będzie znakiem na ręku twoim, i pamiątką między oczyma twojemi, - aby nauka Wiekuistego była w ustach twoich; gdyż ręką przemożną wywiódł cię Wiekuisty z Micraim. [10] A będziesz przestrzegał ustawy tej w oznaczonym jej czasie, od roku do roku. [11] Gdy zaś zaprowadzi cię Wiekuisty do ziemi Kanaanejczyka, jako zaprzysiągł tobie i ojcom twoim, i odda ją tobie; [12] Tedy odłączysz wszystko, co rozwiera łono, dla Wiekuistego: wszystek pierworodny płód bydła, który będzie u ciebie, samce, dla Wiekuistego. [13] Każde zaś pierworodne z osła wykupisz jagnięciem; a jeślibyś nie wykupił, tedy załamiesz mu kark, a każdego pierworodnego z człowieka, z synów twoich, wykupisz. [14] I będzie, gdy zapyta się ciebie syn twój w przyszłości mówiąc: «Cóż to jest?» to powiesz mu: «Przemożną ręką wywiódł nas Wiekuisty z Micraim, z domu niewolników. [15] I stało się, że gdy opierał się Faraon, by nas uwolnić, - zabił Wiekuisty wszystko pierworodne w ziemi Micraim, od pierworodnego z ludzi, aż do pierworodnego z bydła; przeto ofiaruję ja Wiekuistemu wszystkie rozwierające łono samce, każdego zaś pierworodnego z synów moich wykupuję. [16] I niechaj to będzie znakiem, na ręku twoim, i nawiązką między oczyma twojemi; gdyż przemożną ręką wywiódł nas Wiekuisty z Micraim.»

[20] Gdy zapyta cię syn twój w przyszłości, i powie: "Cóż to za świadectwa, i ustawy i prawa, które przykazał wam Wiekuisty, Bóg nasz?" [21] Odpowiesz wtedy synowi twemu: "Niewolnikami byliśmy Faraona w Micraim, i wywiódł nas Wiekuisty z Micraim ręką przemożną; [22] I czynił Wiekuisty znamiona, i cuda wielkie i dotkliwe nad Micraim, nad Faraonem i nad całym domem jego w oczach naszych; [23] A nas wywiódł ztamtąd, aby zaprowadzić nas, i oddać nam ziemię, którą zaprzysiągł ojcom naszym

(4) The attendants poured the second cup for the leader of the seder, and here the son asks his father the questions about the differences between Passover night and a regular night. And if the son does not have the intelligence to ask questions on his own, his father teaches him the questions. The mishna lists the questions: Why is this night different from all other nights? As on all other nights we eat leavened bread and matza as preferred; on this night all our bread is matza. As on all other nights we eat other vegetables; on this night we eat bitter herbs. The mishna continues its list of the questions. When the Temple was standing one would ask: As on all other nights we eat either roasted, stewed, or cooked meat, but on this night all the meat is the roasted meat of the Paschal lamb. The final question was asked even after the destruction of the Temple: As on all other nights we dip the vegetables in a liquid during the meal only once; however, on this night we dip twice. And according to the intelligence and the ability of the son, his father teaches him about the Exodus. When teaching his son about the Exodus. He begins with the Jewish people’s disgrace and concludes with their glory. And he expounds from the passage: “An Aramean tried to destroy my father” (Deuteronomy 26:5), the declaration one recites when presenting his first fruits at the Temple, until he concludes explaining the entire section.

(5) Rabban Gamliel would say: Anyone who did not say these three matters on Passover has not fulfilled his obligation: The Paschal lamb, matza, and bitter herbs. When one mentions these matters, he must elaborate and explain them: The Paschal lamb is brought because the Omnipresent passed over [pasaḥ] the houses of our forefathers in Egypt, as it is stated: “That you shall say: It is the sacrifice of the Lord’s Paschal offering for He passed over the houses of the children of Israel in Egypt, when he smote the Egyptians, and delivered our houses” (Exodus 12:27). Rabban Gamliel continues to explain: The reason for matza is because our forefathers were redeemed from Egypt, as it is stated: “And they baked the dough that they took out of Egypt as cakes of matzot, for it was not leavened, as they were thrust out of Egypt and could not tarry, neither had they prepared for themselves any victual” (Exodus 12:39). The reason for bitter herbs is because the Egyptians embittered our forefathers’ lives in Egypt, as it is stated: “And they embittered their lives with hard service, in mortar and in brick; in all manner of service in the field, all the service that they made them serve was with rigor” (Exodus 1:14). The tanna of the mishna further states: In each and every generation a person must view himself as though he personally left Egypt, as it is stated: “And you shall tell your son on that day, saying: It is because of this which the Lord did for me when I came forth out of Egypt” (Exodus 13:8). In every generation, each person must say: “This which the Lord did for me,” and not: This which the Lord did for my forefathers. The mishna continues with the text of the Haggadah. Therefore we are obligated to thank, praise, glorify, extol, exalt, honor, bless, revere, and laud [lekales] the One who performed for our forefathers and for us all these miracles: He took us out from slavery to freedom, from sorrow to joy, from mourning to a Festival, from darkness to a great light, and from enslavement to redemption. And we will say before Him: Halleluya. At this point one recites the hallel that is said on all joyous days. Since one does not complete hallel at this point in the seder, the mishna asks:

(6) Until where does one recite hallel? Beit Shammai say: Until “Who makes the barren woman dwell in her house as a joyful mother of children, halleluya” (Psalms 113:9). And Beit Hillel say: Until “Who turned the rock into a pool of water, the flint into a fountain of waters” (Psalms 114:8). And one concludes this section of hallel with a blessing that refers to redemption. Rabbi Tarfon says that although one should recite: Who redeemed us and redeemed our forefathers from Egypt, one who did so would not conclude with the formula: Blessed are You, Lord. Rabbi Akiva says that one recites a different version of this blessing: So too, the Lord our God and the God of our forefathers will bring us to future holidays and Festivals in peace, happy over the building of Your city and joyous in Your service. And there we will eat from the Paschal lamb and other offerings, etc., until: Blessed are You, Lord, Who redeemed Israel.

(7) They poured for the leader of the seder the third cup of wine, and he recites the blessing over his food, Grace After Meals. Next, they pour him the fourth cup. He completes hallel over it, as he already recited the first part of hallel before the meal. And he also recites the blessing of the song at the end of hallel over the fourth cup. During the period between these cups, i.e., the first three cups established by the Sages, if one wishes to drink more he may drink; however, between the third cup and the fourth cup one should not drink.

Szósty dzień.
I zostały ukończone niebo, i ziemia, i cały ich porządek. I skończył Bóg dnia siódmego Swoje dzieło, które stworzył i odpoczął po całym Swoim dziele, które stworzył. I pobłogosławił Bóg siódmy dzień i uświęcił go, ponieważ w nim zaprzestał wszystkich Swoich dzieł do wykonania.

Błogosławiony jesteś Ty, Haszem, nasz Bóg, Król świata, Stwórca owocu winorośli.

Błogosławiony jesteś Ty, Haszem, nasz Bóg, Król świata, który wybrał nas ze wszystkich ludów i wywyższył nas wśród wszystkich języków i uświęcił nas Swoimi przykazaniami. I dałeś nam, Haszem, nasz Boże, z miłością (Szabaty na odpoczynek i) wyznaczone pory dla radości, święta i okresy świąteczne dla radowania się, dzień (tego Szabatu i dzień) Święta Pesach, czas naszej wolności (z miłością), święte zgromadzenie, na pamiątkę wyjścia z Egiptu. Bo wybrałeś nas i uświęciłeś nas spośród wszystkich narodów (i Szabat), pory Twoich świętych świąt (w miłości i w łasce), w radości i cieszeniu się dałeś nam (w dziedzictwo).

Błogosławiony jesteś Ty, Haszem, uświęcający (Szabat i) Jisraela i okresy świąteczne.

Błogosławiony jesteś Ty, Haszem, nasz Bóg, Król świata, że dałeś nam dożyć i utrzymywałeś nas i doprowadziłeś nas do tego czasu!

Karpas – Warzywo

Prowadzący rozprowadza wśród uczestników (lub sami biorą z talerza) pietruszkę, seler, rzodkiewkę lub inne warzywo wykorzystywane jako karpas. Zanurzamy (wszyscy) mały kawałek (koniecznie mniej niż jeden kezajit, czyli mniej więcej wielkość dużej oliwki, co oznacza w przybliżeniu pół jajka) karpas w słonej wodzie, wypowiadamy po tym błogosławieństwo Bore pri hadama (owocu ziemi) i natychmiast po nim zjadamy warzywo, bez mówienia „Amen”. Wypowiadając błogosławieństwo należy chcieć, by obejmowało ono również maror, który jest spożywany później.

Błogosławiony jesteś Ty, Haszem, nasz Bóg, Król świata, Stwórca owocu ziemi.

Jachac - Przełamanie środkowej macy

To jest chleb niedoli, który nasi przodkowie jedli w ziemi egipskiej. Każdy głodny niech wejdzie i je z nami; każdy potrzebujący niech wejdzie i obchodzi z nami Pesach. W tym roku jeszcze tutaj, w przyszłym – już w Izraelu; w tym roku – jeszcze jako niewolnicy, w przyszłym – jako ludzie wolni.

Dlaczego ta noc różni się od wszystkich innych nocy?

We wszystkie inne noce jemy chamec i macę, dlaczego w tę jedną noc tylko macę?

We wszystkie inne noce jemy różne warzywa, dlaczego w tę jedną noc tylko warzywa gorzkie?

We wszystkie inne noce nie zanurzamy jedzenia ani razu, dlaczego w tę jedną noc zanurzamy je dwa razy? [Karpas w słonej wodzie i maror w charoset]

We wszystkie inne noce jemy siedząc lub opierając się na boku, dlaczego w tę jedną noc tylko opierając się na boku?

Byliśmy niewolnikami faraona w Egipcie lecz wywiódł nas stamtąd Haszem silną ręką i wyciągniętym ramieniem. A przecież gdyby Najświętszy, niech będzie błogosławiony, nie wyprowadził naszych Praojców z Egiptu, to wciąż i my, i nasze dzieci, i nasze wnuki bylibyśmy niewolnikami faraonów w Egipcie. Zatem gdybyśmy nawet wszyscy byli mądrzy, wszyscy rozumni, wszyscy doświadczeni, wszyscy biegli w Torze, to i tak obowiązkiem naszym byłoby wypełnienie przykazania, które każe opowiadać o Wyjściu z Egiptu. A im kto bardziej oddaje się opowiadaniu o Wyjściu z Egiptu, tym bardziej jest godny pochwały.

Zdarzyło się, że rabi Eliezer, rabi Jehoszua, rabi Elazar Ben Azarja, rabi Akiwa i rabi Tarfon zebrani w Bnej Brak przez całą noc pesachową, wsparci na boku opowiadali o Wyjściu z Egiptu. Aż przyszli do nich uczniowie i powiedzieli: „Nauczyciele nasi, nadszedł czas modlitwy porannej (Szema)”

Rabi Eleazar, syn Azarji, powiedział: „Zaiste, jestem niby siedemdziesięciolatek, a nie potrafiłem dotąd stwierdzić, dlaczego opowiadanie o Wyjściu z Egiptu powinno odbywać się nocą, aż wyjaśnił to Ben Zoma: Powiedziane jest ‘abyś pamiętał dzień Wyjścia z Egiptu przez wszystkie dni twojego życia’. ‘Przez dni twojego życia’ – oznacza tylko dni, zaś ‘przez wszystkie dni twojego życia’ odnosi się również do nocy. Niektórzy mędrcy mówią zaś, że ‘dni twojego życia’ dotyczą tego świata, natomiast ‘wszystkie dni twojego życia’ to czasy przyjścia Mesjasza.

Niech będzie błogosławiony Wszechobecny, błogosławiony On. Błogosławiony Ten, który dał Torę swojemu ludowi, Jisraelowi, błogosławiony On.Tora mówi o czterech synach: jeden jest mądry, drugi – niegodziwy, trzeci – naiwny, choć szlachetny, czwarty, który nie potrafi jeszcze zadać pytania.

Co mówi mądry syn?
Czym są świadectwa, ustawy i przepisy, które przykazał wam spełniać Haszem, nasz Bóg? Zatem wyjaśnisz mu prawa Pesachu aż do tego, które mówi, że po ofierze pesachowej nie wolno już nic zjeść.

Co mówi niegodziwy syn?
Czym jest dla was ta uroczystość? Mówi „dla was”, a nie „dla nas”. Skoro wyłączył siebie z ogółu, zatem odrzucił główne zasady wiary. Masz więc dać mu nauczkę (dosłownie: „stępić mu zęby”) odpowiadając: to wyraz wdzięczności, za to, co uczynił dla mnie Bóg, gdy wychodziłem z Egiptu. „Dla mnie” a nie „dla niego”. Gdyby on tam był, nie zostałby wybawiony.

Co mówi naiwny, choć szlachetny syn?
Co to znaczy? Zatem odpowiedz mu: Siłą swojej ręki wyprowadził nas Bóg z Egiptu, z domu niewoli.

A temu, który nie potrafi jeszcze zadać pytania, wyjaśnij sam z siebie, gdyż jest napisane: „I opowiesz tego dnia swojemu synowi, mówiąc: ‘za to, co uczynił dla mnie Bóg, gdy wychodziłem z Egiptu’.

Można by uważać, że nauczanie [o Pesach] powinno się rozpocząć pierwszego dnia miesiąca. Ale Tora nakazuje: „w ten dzień”. „W ten dzień” mogłoby oznaczać, że gdy trwa dzień. Ale Tora nakazuje „za to”, a „to” mówisz jedynie wtedy, gdy leżą przed tobą maca i gorzkie zioła (maror).

Na początku nasi przodkowie byli bałwochwalcami, ale teraz Wszechobecny wziął nas do Swojej służby, jak jest powiedziane: „Jehoszua powiedział do całego narodu: ‘Tak rzekł Wiekuisty, Bóg Jisraela: „Wasi przodkowie od wieków mieszkali po tamtej stronie rzeki, jak Terah, ojciec Awrahama i ojciec Nahora, i służyli obcym bogom.

I wziąłem waszego Praojca Awrahama z tamtej strony rzeki i przeprowadziłem go po całej ziemi Kanaan i pomnożyłem jego potomstwo i dałem mu Jicchaka, a Jicchakowi dałem Jaakowa i Ezawa. I dałem Ezawowi górę Seir w dziedzictwo, Jaakow zaś i jego synowie zeszli do Egiptu.”

Niech będzie błogosławiony On, który dotrzymuje obietnicy danej Jisraelowi, niech będzie błogosławiony. Bo oto Najświętszy, błogosławiony On, wyliczył koniec niewoli i uczynił, jak zapowiedział, naszemu praojcu Awrahamowi w czasie Przymierza Rozciętych Zwierząt Ofiarnych, jak jest napisane: „Wiedz, że twoi potomkowie będą obcymi w cudzej ziemi, będą zniewoleni i ciemiężeni przez 400 lat; ale również ten naród, któremu będą służyć, Ja osądzę, a potem wyjdą z wielkim bogactwem.”

Przykrywa się mace, każdy bierze kielich do ręki, podnosi i mówi głośno i radośnie:

I ta oto zapowiedź podtrzymywała ojców naszych i nas. Bo nie tylko jeden wróg chciał nas zniszczyć, ale w każdym pokoleniu jakiś wróg zwraca się przeciwko nam, aby nas zniszczyć, lecz Najświętszy, niech będzie błogosławiony, ratuje nas z ich rąk.

Dowiedz się więc, co zamierzał uczynić Laban Aramejczyk naszemu Praojcu Jaakowowi. O ile faraon wydał rozkaz zamordowania tylko chłopców, to Laban zamierzał zgładzić wszystkich, jest bowiem napisane: „Aramejczyk chciał zgładzić mojego ojca. Ten zszedł do Egiptu i przebywał tam z niewielką liczbą i wyrósł tam na lud wielki, silny i liczny”.

„Zszedł do Egiptu” - zobowiązany słowami Boga.

„I wywiódł nas Bóg z Egiptu” – nie za pośrednictwem anioła, serafina lub posłańca, ale Najświętszy, nich będzie błogosławiony, w Swojej chwale, On sam, jak jest napisane: „Tej nocy przejdę przez ziemię egipską i zabiję wszystkich pierworodnych w ziemi egipskiej wśród ludzi i zwierząt. I dokonam sądu nad bożkami Egiptu – Ja, Bóg”

„I cudami” - oznacza krew, jak jest napisane: „Sprawię cuda na niebie i na ziemi:

wypowiadając każde z kolejnych słów: „krew”, „ogień”, „słupy dymu” należy - zanurzając w kielichu palec wskazujący prawej ręki (lub najmniejszy) albo przechylając lekko kielich - wylewać kroplę wina (na przygotowany spodeczek).[Używanie palca do wylewania wina w tym momencie ma nawiązywać symbolicznie do wypowiedzi magów egipskich przypisujących plagi „palcowi Bożemu”]...

Inne wyjaśnienie głosi: „Silną ręką” – to dwie plagi; „wyciągniętym ramieniem” - dwie plagi; „porażając strachem” - dwie plagi, „znakami” – dwie; „cudami” – dwie. Oto dziesięć plag, które Najświętszy, niech będzie błogosławiony, sprowadził na Egipcjan w Egipcie. Są nimi:

krew, żaby, wszy, dzikie zwierzęta, zaraza, wrzody, grad, szarańcza, ciemność, śmierć pierworodnych.

Ileż jest dobrodziejstw, za które powinniśmy dziękować Wszechobecnemu!

Gdyby tylko wyprowadził nas z Egiptu, a nie osądził Egipcjan, już by wystarczyło.

Gdyby osądził Egipcjan, a nie osądził ich bożków, już by wystarczyło.

If He had executed judgments upon their gods, and had not slain their first-born: It would have sufficed for our gratitude.

Gdyby zabił ich pierworodnych, a nie dał nam bogactw Egipcjan, już by wystarczyło.
Gdyby dał nam bogactwa Egipcjan, a nie rozdzielił dla nas morza, już by wystarczyło.
Gdyby rozdzielił dla nas morze, a nie przeprowadził nas po jego suchym dnie, już by wystarczyło.
Gdyby przeprowadził nas po jego suchym dnie, a nie wtrącił naszych prześladowców w jego odmęty, już by wystarczyło.
Gdyby wtrącił naszych prześladowców w jego odmęty, a nie zaspokajał naszych potrzeb na pustyni przez 40 lat, już by wystarczyło.
Gdyby zaspokajał nasze potrzeby na pustyni przez 40 lat, a nie karmił nas manną, już by wystarczyło.
Gdyby karmił nas manną, a nie obdarzył nas Szabatem, już by wystarczyło.
Gdyby obdarzył nas Szabatem, a nie przyprowadził nas do góry Synaj, już by wystarczyło.
Gdyby przyprowadził nas do góry Synaj, a nie dał nam Tory, już by wystarczyło
Gdyby dał nam Torę, a nie wprowadził nas do ziemi Jisraela, już by wystarczyło.
Gdyby wprowadził nas do ziemi Jisraela, a nie zbudował nam Świątyni, już by wystarczyło.

Jakąż więc wdzięczność winniśmy Bogu za tak wielokrotnie pomnażane dobrodziejstwa! Bo wyprowadził nas z Egiptu, osądził Egipcjan, osądził ich bożki, zabił ich pierworodnych, dał nam bogactwa Egipcjan, rozdzielił dla nas morze, przeprowadził nas po jego suchym dnie, wtrącił naszych prześladowców w jego odmęty, zaspokajał nasze potrzeby na pustyni przez 40 lat, karmił nas manną, obdarzył nas Szabatem, przyprowadził nas do góry Synaj, dał nam Torę, wprowadził nas do ziemi Jisraela, zbudował nam Świątynię, aby przebaczyć nam wszystkie nasze grzechy.

Rabi Gamliel powiedział: „Nie spełnia swojego obowiązku ten, kto w Pesach nie objaśnia trzech rzeczy, którymi są: baranek pesachowy (korban pesach), maca, maror (gorzkie zioła).

Dlaczego istniała ofiara pesachowa, którą spożywali nasi ojcowie, w czasach Świątyni?

Bo Najświętszy, niech będzie błogosławiony, ominął [pasach] domy naszych ojców w Egipcie, jak jest napisane: „Odpowiecie: ‘To jest ofiara pesachowa na cześć Boga, który w Egipcie ominął domy synów Jisraela. Poraził Egipcjan, a domy nasze uchronił’. I lud pochylił się w pokłonie".

Dlaczego jemy macę? Bo ciasto, które przygotowywali nasi przodkowie, nie zdążyło wyrosnąć, gdy Król królów, Święty, niech będzie błogosławiony, objawił się im i wybawił ich, jak jest napisane:” Z ciasta, które wynieśli z Egiptu, upiekli niewyrośnięte placki [mace], bo się nie zakwasiło, gdyż nagleni do wyjścia z Egiptu nie mogli zwlekać i nie przygotowali zapasów żywności

Dlaczego jemy maror? Bo Egipcjanie zaprawiali goryczą życie naszych ojców w Egipcie, jak jest napisane: „Uczynili ich życie gorzkim poprzez uciążliwą pracę przy glinie i cegle oraz różne prace w polu. Wszystkie prace, do których ich zmuszano, były uciążliwe”.

W każdym pokoleniu człowiek powinien postrzegać siebie, jak gdyby to on sam wyszedł z Egiptu. Jak jest napisane: „I opowiesz tego dnia swojemu synowi, mówiąc: za to, co uczynił dla mnie Bóg, gdy wychodziłem z Egiptu.” Nie tylko przecież naszych ojców Najświętszy, niech będzie błogosławiony, wybawił, lecz i nas wszystkich wraz z nimi, jak jest napisane: „Wyprowadził nas stamtąd, by iść z nami i zaprowadzić nas do ziemi, którą przysiągł dać naszym Praojcom”

Dlatego powinniśmy dziękować, głosić chwałę, sławić, wychwalać, wynosić, opiewać, błogosławić, wywyższać i wielbić Tego, który uczynił te wszystkie cuda dla naszych ojców i dla nas: wyprowadził nas z niewoli do wolności, ze smutku do radości, z żałoby ku świętu, z ciemności w wielką jasność, ze zniewolenia do zbawienia. Zaintonujmy więc na Jego cześć pieśń nową: Haleluja!

Haleluja, Chwalcie Haszem, słudzy Haszem, chwalcie Imię Haszem, Niech Imię Haszem błogosławione będzie teraz i na wieki. Od wschodu słońca aż po jego zachód niech będzie pochwalone Imię Haszem! Haszem jest wywyższony ponad wszystkie ludy, Jego chwała sięga ponad niebiosa. Któż jest jak Haszem, nasz Bóg, który siedzibę ma na wysokościach, który pochyla się nad niebem i ziemią. Nędzarza dźwiga z prochu, z błota wyciąga ubogiego, by ich posadzić ze znakomitymi, ze znakomitymi ich ludu. Bezpłodną czyni szczęśliwą matką w domu pełnym synów. Haleluja!

„Błogosławiony jesteś Haszem, Boże nasz, Królu wszechświata, który wybawiłeś nas i naszych ojców z Egiptu i pozwoliłeś nam dożyć tej nocy, abyśmy jedli macę i gorzkie warzywa. Tak też Haszem, Boże nasz i Boże naszych ojców, doprowadź nas w pokoju ku uroczystościom i świętom, które mają nastąpić, pozwól radować się z odbudowania Twojego miasta i cieszyć się służbą Tobie. I abyśmy tam spożywali ze zwykłych i pesachowych ofiar, których krew skropi ściany Twego ołtarza dla Twej łaski. Będziemy Ci tam dziękować nową pieśnią za nasze wybawienie i za wyzwolenie naszych dusz. Bądź błogosławiony Haszem, Wybawicielu Jisraela.

Błogosławiony jesteś Ty, Haszem, Król świata, który uświęciłeś nas Swoimi przykazaniami i nakazałeś nam obmywanie rąk.

[1. Przed umyciem rąk zdejmujemy biżuterię z palców, o ile jest to możliwe.
2. Bierzemy dzbanek napełniony wodą w prawą rękę, przekładamy go do lewej i polewamy prawą dłoń do nadgarstka. Przekładamy dzbanek w prawą rękę i polewamy lewą. Czynność tę powtarzamy trzy (lub dwa) razy.
3. Podnosimy ręce, recytujemy błogosławieństwo bez ich wycierania, osuszamy je po wypowiedzeniu błogosławieństwa.
4. Zachowujemy milczenie od tego momentu do chwili, gdy po odmówieniu błogosławieństwa nad chlebem (Moci) i nad macą (Al achilat maca), zjemy kawałek macy.]

Prowadzący podnosi trzy mace i odmawia błogosławieństwo nad chlebem Moci.

Błogosławiony jesteś Ty, Haszem, Król świata, który wydobywasz chleb z ziemi.

Następnie prowadzący odkłada dolną macę, a nad górną i środkową recytuje błogosławieństwo Al achilat maca.

Błogosławiony jesteś Ty, Haszem, Król świata, który uświęciłeś nas Swoimi przykazaniami i nakazałeś nam spożywać macę.

Gorzkie zioła

Prowadzący bierze gorzkie zioła (mniej niż kezajit, czyli około 25 gramów), zanurza je w charoset (lecz - by nie było zbyt wiele charosetu - nadmiar należy strząsnąć). Następnie podaje maror wszystkim uczestnikom, po czym wypowiadane jest przez wszystkich błogosławieństwo Al achilat maror:

Błogosławiony jesteś Ty, Haszem, Król świata, który uświęciłeś nas Swoimi przykazaniami i nakazałeś nam spożywać gorzkie zioła.

kanapka Hilela

Na pamiątkę Świątyni, na wzór Hillela. Tak czynił Hillel za czasów istnienia Świątyni Jerozolimskiej. Obłożył baranka pesachowego macą i gorzkimi ziołami i tak z nimi go jadł, aby spełnić słowa: „z macą i gorzkimi ziołami będą to jedli”.

...wieczerza

THE AFICOMAN, zjedzenie afikomanu

Po posiłku prowadzący bierze część macy odłożoną wcześniej na afikoman i dzieli ją pomiędzy wszystkich uczestników Sederu. Wszyscy zjadają afikoman.

[Jeżeli dzieci są zainteresowane zabawą w „znalezienie afikomanu” można im wcześniej dawać wskazówki naprowadzające je do miejsca jego ukrycia. Jeżeli dzieci znajdą afikoman, powinny (wszystkie) otrzymać prezenty (nie mogą to być pieniądze).